Uf, koliko nas je, ne možemo da se prebrojimo

Uzdah iz naslova navešće neke da pomisle da je reč o šali, ali on je tek uvod u osvrt na problem koji ne doživljavamo kao naročito značajan. Pretpostavlja se da većina ljudi zna da u Srbiji (mora se dodati, van KiM), u 6 155 naselja i skoro tri miliona stambenih jedinica, a 2.6 miliona domaćinstava, živi oko 7.5 miliona građana.

To je utvrđeno još aprila 2002. godine, kada je izveden poslednji popis stanovništva, tada još u okviru zajedničke države koja se “zbirno” zvala Srbija i Crna Gora. Te zajednice više nema od referenduma u Crnoj Gori 2006. godine, a ni novog popisa, planiranog za ovu godinu. Popisi stanovništva se po pravilu izvode svake desete godine, ali, kako se vidi, ni pre jedne decenije nismo uspeli da ga obavimo na vreme, pa će to možda “postati tradicija”, kao u jednom periodu posle Drugog svetskog rata.

Činjenica je da od 1999. godine naš Republički zavod za statistiku “iz poznatih razloga nije u mogućnosti da prikuplja i obrađuje podatke za Kosovo i Metohiju, tako da podaci za Republiku Srbiju predstavljaju zbir odgovarajućih podataka za Centralnu Srbiju i Vojvodinu”. Drugi je problem što “naši ljudi” žive i tamo, ali o njihovom broju nas obaveštavaju drugi, dok mi samo izvodimo procene. 

Od 1921. godine, od kada se izvode popisi uporedivi sa nekim segmentima savremenih popisa, prate se ključni demografski podaci, iz kojih se vidi da je na istoj teritoriji (88.361 km2) te godine bilo preko 4.8 miliona, 1931. godine 5.7 miliona, 1948. 6.5 miliona, 1953. skoro 7 miliona, 1961. preko 7.6 miliona, 1971. skoro 8.5 miliona, 1981. 9.3 miliona, a 1991. godine skoro 10 miliona stanovnika. Ne ulazeći u demografsku strukturu, već i ovaj iznos je činjenica od prvorazrednog značaja za sve delatnosti i sve politike. “Evrostat“ standardi to posebno pokazuju.

Izostavićemo nalaze o tome da već postoje naselja bez ijednog stanovnika, da je Srbija 2002. godine, i pored izbeglica i “interno raseljenih lica” (što je eufemizam bez presedana) imala oko 70 000 stanovnika manje nego na prethodnom popisu. Uz to, popisano je i preko 400 000 građana na (privremenom) radu u inostranstvu (u nekim krajevima ih duhovito nazivaju “gazdabajteri”), mada je iste godine Savezni statistički zavod iz Vizbadena registrovao 591.500 vlasnika našeg pasoša u Nemačkoj. Po starosti populacije i broju izbeglica Srbija je među prvih nekoliko zemalja u svetu, odnosno prva u Evropi.

Neobično je da je popis i ove godine doveden u pitanje, mada neki kažu da je on samo odložen. Narodna skupština Republike Srbije donela je 31. marta ove godine Zakon o izmenama i dopunama zakona o popisu stanovništva, domaćinstava i stanova 2011. godine, koji u nekoliko redaka i u svega tri člana, jedan od najvećih državnih poslova iz tog domena prebacuje za oktobar (?). Zna se da su razlozi materijalne prirode, da u budžetu nije ostavljeno dosta para za popis i da odlaganjem unapred opterećujemo sledeći budžet. Svakako, možemo se i zadužiti u svetu da bismo se “prebrojali” kod kuće.

Zamislite tek kolike bi pozajmice trebalo da uzmu recimo Amerikanci ili Rusi (a “nas i Rusa dvesta miliona”) ili Kinezi i Indijci. Indija ima oko 1.2 milijarde stanovnika i preko 700 miliona birača, gde je samo za obezbeđenje izbora potrebno skoro toliko ljudi koliko mi imamo birača (preko 6 miliona). Cena takvih akcija očigledno je velika, ali je korist od popisa izvanredna, mada je pitanje kako ćemo je mi platiti, a potom iskoristiti nalaze.

U našoj političkoj istoriji zabeleženo je da je i popis iz 1861. godine propao. Njega je u vladinom kabinetu Ilije Garašanina, pokrenuo tadašnji ministar finansija Kosta Cukić, kojem je za reformu ekonomije, odnosno poreskog sistema, bio potreban popis imovine. Rezultati tog popisa, koji su izvele opštine, bili su potpuno neupotrebljivi jer je utvrđeno da su pojedinci “bestidno” lagali, uz podršku komšija i opštinskih kmetova. Zbog toga je neumorni Cukić morao da povuče zakon o neposrednim porezima da bi ga zamenio drugačijim kompromisnim. I dalje nije bilo para ni razumevanja za modernizacijske procese kojima je Srbija težila.

Danas ima zlobnika koji kažu da će nam sve valjda ići lakše kada nas bude manje, pa ćemo se brže dogovarati a više raditi…